To σπινθηρογράφημα χρησιμοποιείται στην διαγνωστική διερεύνηση των ασθενών με παθήσεις θυρεοειδούς εδώ και περισσότερο από 60 χρόνια. Παραμένει χρήσιμο σε επιλεγμένες περιπτώσεις ασθενών. Εντούτοις σήμερα – ειδικά στους ασθενείς με όζους θυρεοειδούς - η ευρεία χρήση του υπερηχογραφήματος, σε συνδυασμό με την παρακέντηση με λεπτή βελόνη (Fine-Needle Aspiration, FNA), έχουν περιορίσει αισθητά τη χρήση του.
Ανάλογα με την πρόσληψη του ραδιοϊσοτόπου (ραδιενεργό ιώδιο ή ραδιενεργό τεχνήτιο) από έναν όζο θυρεοειδούς σε σύγκριση με τον παρακείμενο φυσιολογικό θυρεοειδικό ιστό, ο όζος μπορεί να είναι «ψυχρός», «θερμός» ή «χλιαρός». Η διάκριση αυτή γίνεται ως εξής
Ψυχρός όζος θυρεοειδούς– μειωμένη πρόσληψη ραδιοϊσοτόπου
Εκτιμάται ότι η πιθανότητα να υποκρύπτεται καρκίνος θυρεοειδούς σε έναν ψυχρό όζο κυμαίνεται από 10 έως 20 %. H πιθανότητα αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας (> 40 ετών). Εντούτοις, στην πλειονότητα των ασθενών (80 – 90 %), οι ψυχροί όζοι είναι καλοήθεις. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα καλοήθους ψυχρού όζου είναι ο όζος που παρουσιάζει κυστική εκφύλιση.
Θερμός όζος θυρεοειδούς- αυξημένη πρόσληψη ραδιοϊσοτόπου
Αντίθετα, σε έναν θερμό όζο η πιθανότητα να υποκρύπτεται καρκίνος θυρεοειδούς είναι αρκετά μικρότερη (περίπου 3 %). Συνηθέστατα ο θερμός όζος ανιτιστοιχεί σε τοξικό αδένωμα, που παρουσιάζει αυξημένη λειτουργική δραστηριότητα. Σαν αποτέλεσμα, παράγονται μεγάλες ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών, προκαλώντας έτσι την εμφάνιση υπερθυρεοειδισμού. Για το λόγο αυτό, το σπινθηρογράφημα ενδείκνυται και σήμερα σε κάθε ασθενή με υπερθυρεοειδισμό και όζο θυρεοειδούς προκειμένου να διευκρινιστεί αν πρόκειται για τοξικό αδένωμα ή τοξική βρογχοκήλη. Αν δεν υπάρχουν ύποπτα υπερηχογραφικά ευρήματα από τον θερμό όζο μπορεί να παραληφθεί η παρακέντησή του με λεπτή βελόνη, λόγω της μικρής πιθανότητας να υποκρύπτεται καρκίνος θυρεοειδούς
Χλιαροί όζοι – παραπλήσια πρόσληψη ραδιοϊσοτόπου
Σπινθηρογράφημα-ψυχροί και θερμοί όζοι και καρκίνος θυρεοειδούς
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι ψυχροί όζοι είναι πολύ περισσότερο πιθανό να υποκρύπτουν καρκίνο θυρεοειδούς σε σύγκριση με τους θερμούς όζους. Εντούτοις, η ασφαλέστερη σήμερα μέθοδος για την προεγχειρητική διάγνωση του καρκίνου θυρεοειδούς σε έναν όζο θυρεοειδούς είναι το υπερηχογράφημα σε συνδυασμό με την υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη παρακέντηση με λεπτή βελόνη (ultrasound-guided fine-needle aspiration cytology, US-guided FNAC). Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει υποψία καρκίνου θυρεοειδούς, ο ασθενής θα πρέπει να υποβάλλεται στον ως άνω διαγνωστικό έλεγχο (υπερηχογράφημα + FNAC), καθώς η προεγχειρητική διάγνωση του καρκίνου θυρεοειδούς δεν μπορεί να τεθεί με βάση τα ευρήματα του σπινθηρογραφήματος και μόνο.