Αξονική τομογραφία και θυρεοειδής – καρκινογόνος δράση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ- Αξονική τομογραφία και θυρεοειδής – καρκινογόνος δράση

Αξονική τομογραφία και θυρεοειδής – καρκινογόνος δράση.- Στην αξονική τομογραφία χρησιμοποιείται ιονίζουσα ακτινοβολία. Με την βοήθεια υπολογιστού στη συνέχεια γίνεται ανασύνθεση των εικόνων, που παρουσιάζονται υπό τη μορφή τομών, σε διάφορα επίπεδα του ανθρωπίνου σώματος.

Η αξονική τομογραφία αύξησε δραματικά την διαγνωστική ακρίβεια της ιατρικής απεικόνισης. Παράλληλα προσέφερε και τη δυνατότητα σημαντικών θεραπευτικών παρεμβάσεων (π.χ. κατευθυνόμενη παροχέτευση ενδοκοιλιακών αποστημάτων).

Για το λόγο αυτό απετέλεσε μία πραγματική επανάσταση στην ιατρική. Η χρήση της αξονικής τομογραφίας αυξήθηκε εντυπωσιακά στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Η δραματική αύξηση της χρήσης της αξονικής τομογραφίας, σε όλες τις ειδικότητες της ιατρικής, δημιούργησε ερωτηματικά όσον αφορά τα πιθανά προβλήματα και τις επιπλοκές της.

Οι βλαπτικές αυτές συνέπειες σχετίζονται – εκτός των άλλων – και με την έκθεση του ανθρωπίνου οργανισμού στην ακτινοβολία.

Καρκινογόνος δράση της ακτινοβολίας και αξονική τομογραφία

Η καρκινογόνος δράση της ακτινοβολίας είναι γνωστή. Έχει υπολογιστεί ότι η αξονική τομογραφία και η χρήση ραδιοϊσοτόπων (στην πυρηνική ιατρική) αποτελούν την βασική αιτία έκθεσης του πληθυσμού σε ακτινοβολία και αντιστοιχούν στο 25 % της έκθεσης του πληθυσμού των ΗΠΑ σε αυτή. Τα δεδομένα αυτά αφορούν την δεκαετία 1997 – 2007. Σήμερα το ποσοστό αυτό αναμένεται υψηλότερο.

Η δόση στην οποία εκτίθεται κανείς στη διάρκεια μιας αξονικής τομογραφίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Σε μία αξονική τομογραφία, που γίνεται για διαγνωστικούς λόγους, η δόση ακτινοβολίας κυμαίνεται περίπου από 1 έως 15 mSv (millisieverts). H δόση αυτή δεν απέχει και πολύ από την δόση στην οποία έχουν εκτεθεί αρκετοί από αυτούς που επέζησαν από την ρίψη ατομικής βόμβας (εκτιμάται σε 5 – 20 mSv). Όπως είναι γνωστό, τα άτομα που επέζησαν από την ρίψη ατομικής βόμβας εμφάνισαν αυξημένη συχνότητα διαφόρων μορφών καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου θυρεοειδούς. Η εμφάνιση του καρκίνου παρατηρήθηκε μετά από αρκετά χρόνια μετά την έκθεση στην ακτινοβολία.

Αυξημένη έκθεση σε ακτινοβολία παρατηρείται επίσης και σε εργαζομένους στον χώρο της πυρηνικής βιομηχανίας που εκτίθενται συχνά σε μέση δόση 20 mSv. Είναι ενδιαφέρον ότι η δόση αυτή αντιστοιχεί σε μία ή δύο αξονικές τομογραφίες.

Παρά το ότι – σε επίπεδο μεμονωμένων ατόμων – ο κίνδυνος (λόγω ραδιενέργειας) από την χρήση της αξονικής τομογραφίας είναι μικρός, η ευρεία χρήση της αξονικής τομογραφίας και ο μεγάλος αριθμός των ατόμων που υποβάλλονται σε αυτή καθιστά το πρόβλημα υπαρκτό και δυνητικά σοβαρό. Σε μελέτες, όπου χρησιμοποιήθηκαν μαθηματικά μοντέλα, υπολογίστηκε ότι ένα ποσοστό που φθάνει το 2 % των καρκίνων που θα εμφανιστούν μελλοντικά στις ΗΠΑ μπορεί να οφείλεται στην χρήση της αξονικής τομογραφίας. Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε 29.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου και σε 15.000 θανάτους από καρκίνο, ανά έτος. Ο αυξημένος αυτός κίνδυνος παραμένει σε βάθος πολλών ετών, ακόμη και άνω της δεκαετίας.

Αξονική τομογραφία και καρκινογόνος δράση στον θυρεοειδή

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα από τα όργανα που παρουσιάζουν ιδιαίτερη ευαισθησία στην καρκινογόνο δράση της ακτινοβολίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε παιδιά. Παρά ταύτα, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου θυρεοειδούς μετά από έκθεση σε ακτινοβολία είναι υπαρκτός και στους ενήλικες. Ειδικά όσον αφορά τον καρκίνο του θυρεοειδούς, η αξονική τομογραφία συνοδεύεται από στατιστικά σημαντική αύξηση (έως και x 5) του κινδύνου εμφάνισης του όχι μόνο στα παιδιά αλλά και σε ενήλικες. Ο κίνδυνος αυτός είναι μεγαλύτερος σε άτομα ηλικίας κάτω των 45 ετών και στις γυναίκες. Παρατηρήθηκε επίσης ισχυρή συσχέτιση του κινδύνου αυτού με την δόση της ακτινοβολίας. Ο κίνδυνος εξαρτάται και από την ανατομική περιοχή που ελέγχεται με την αξονική τομογραφία και είναι μέγιστος όταν η αξονική τομογραφία γίνεται στον τράχηλο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η εμφάνιση καρκίνου θυρεοειδούς (όπως και άλλων μορφών κακοήθων νεοπλασιών, όπως λευχαιμία και μη Hodgkin λέμφωμα) είναι μία πιθανή απώτερη παρενέργεια της έκθεσης του οργανισμού σε ακτινοβολία στη διάρκεια αξονικής τομογραφίας. Τα δεδομένα αυτά αναδεικνύουν την ανάγκη ορθολογικής χρήσης ενός αξιόλογου μέσου απεικόνισης, όπως είναι η αξονική τομογραφία. Με άλλα λόγια, η χρήση της αξονικής τομογραφίας θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και να αποφεύγεται η κατάχρηση. Υπολογίζεται ότι σε ένα ποσοστό από 20 % έως 50 % οι ακτινολογικές εξετάσεις γενικά (συμπεριλαμβανομένης και της αξονικής τομογραφίας) γίνονται χωρίς να υπάρχει σωστή ένδειξη, χωρίς δηλαδή να είναι απαραίτητες. Η σωστή χρήση της αξονικής τομογραφίας, σε συνδυασμό με την χρήση των κατάλληλων μέτρων προστασίας, μπορεί να βελτιώσει δραματικά την ασφάλεια και την συνολική απόδοση της μεθόδου.

JNCI Cancer Spectrum, 2020