Εισαγωγή
Θυρεοειδής και κύτταρα Hürthle – τι είναι και τι σημαίνει η παρουσία τους; – Τα κύτταρα Hürthle είναι κύτταρα των θυλακίων του θυρεοειδούς (θυρεοειδικά) τα οποία εμφανίζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Μεταξύ αυτών αναφέρονται:
Αυξημένο μέγεθος
Κοκκιώδες ηωσινόφιλο κυτταρόπλασμα, πλούσιο σε μιτοχόνδρια
Μεγάλοι υπερχρωματικοί ή άτυποι πυρήνες (συχνά)
Πλούσια περιεκτικότητα σε οξειδωτικά ένζυμα
Δημιουργία θυλακίων με αραιό κολλοειδές
Ορολογία και ιστορική αναδρομή
Τα κύτταρα με τους παραπάνω χαρακτήρες περιγράφηκαν για πρώτη φορά το 1898 από τον Askanazy, σε ασθενή με πρωτοπαθή θυρεοτοξίκωση. Η τότε περιγραφή αναφέρεται σε μεγάλα κύτταρα με ηωσινόφιλο κυτταρόπλασμα.
Την ίδια χρονιά (1898), χρησιμοποιήθηκε ο όρος ‘οξύφιλα κύτταρα’ από τον Welsh για την περιγραφή των κυττάρων του παραθυρεοειδικού παρεγχύματος στον άνθρωπο. Ο όρος αυτός υιοθετήθηκε από τους Eisenberg και Wallerstein (1932) για να περιγράψουν κύτταρα με παραπλήσιους χαρακτήρες στον θυρεοειδή αδένα. Τα κύτταρα αυτά (‘οξύφιλα’) ήταν τα ίδια με αυτά που περιέγραψε το 1898 ο Askanazy. Ο όρος οξύφιλα συνεχίζει να χρησιμοποιείται και σήμερα και αντανακλά την χαρακτηριστική ερυθρή χρώση του κυτταροπλάσματος των κυττάρων αυτών στην χρώση ηωσίνης-αιματοξυλίνης (Η&Ε).
O Ewing (1919) χρησιμοποίησε τον όρο ‘κύτταρα Hürthle’ για να περιγράψει τα οξύφιλα θυρεοειδικά κύτταρα του ανθρώπου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πραγματικότητα ο Hürthle είχε περιγράψει τα παραθυλακιώδη (C-κύτταρα) σε θυρεοειδή αδένα σκύλου (1894). Το λάθος αυτό οδήγησε τον Hamperi (1936) σε μία προσπάθεια αντικατάστασης του όρου ‘κύτταρα Hürthle’ από τον όρο ‘ογκοκύτταρα’. Ο όρος αυτός (ογκοκύτταρα) θεωρείται ακριβέστερος και αποδίδει την συνολική διόγκωση των κυττάρων αυτών που τα χαρακτηρίζει.
Από τότε οι απόψεις διίστανται για το ποιος είναι ο καταλληλότερος όρος. Κάποιοι χρησιμοποιούν τον όρο ‘οξύφιλα κύτταρα’ και άλλοι τον όρο ‘ογκοκύτταρα’ (πιθανόν υπονοώντας κάποια σχέση με τα νεοπλάσματα). Γενικά, ο όρος ΄κύτταρα Hürthle’ χρησιμοποιείται περισσότερο στην Αμερικανική βιβλιογραφία, ενώ οι όροι ‘ογκοκύτταρα’ και ‘οξύφιλα κύτταρα’ στην Ευρωπαϊκή.
Επισημαίνεται ότι κύτταρα με τους ογκοκυτταρικούς χαρακτήρες που έχουν περιγραφεί παραπάνω έχουν αναφερθεί και σε διάφορα άλλα όργανα, κυρίως σε ενδοκρινείς αδένες (θυρεοειδής, παραθυρεοειδείς, επινεφρίδια, υπόφυση) αλλά και σε άλλα όργανα (σιελογόνοι αδένες, νεφροί).
Προέλευση
Παλαιότερα, η ογκοκυτταρική μεταβολή εθεωρείτο ότι οφείλεται σε εκφύλιση λόγω γήρανσης των θυρεοειδικών κυττάρων. Σήμερα εντούτοις πιστεύεται ότι αποτελεί προϊόν μεταπλαστικής αλλαγής σαν απάντηση σε διάφορα ερεθίσματα που προκαλούν κυτταρικό stress. Τα ερεθίσματα αυτά προκαλούν προσαρμοστική απάντηση των μιτοχρονδρίων. Έχουν περιγραφεί διάφορες αλλοιώσεις των μιτοχονδρίων στα κύτταρα Hürthle και σε όγκους από κύτταρα Hürthle, γεγονός που ενισχύει την άποψη αυτή.
Κλινική σημασία
Ογκοκυτταρικές αλλοιώσεις μπορεί να παρατηρηθούν σε μία μεγάλη ποικιλία βλαβών του θυρεοειδούς αδένα, τόσο καλοήθων όσο και κακοήθων, όπως:
Πολυοζώδη βρογχοκήλη/οζώδη υπερπλασία
Λεμφοκυτταρική θυρεοειδίτιδα
Διάχυτη τοξική βρογχοκήλη (νόσος Graves)
Μετά από ακτινοθεραπεία
Μετά από συστηματική χημειοθεραπεία
Σε όλες τις μορφές καλοήθων και κακοήθων νεοπλασμάτων του θυρεοειδούς (θυλακιώδες αδένωμα, θηλώδες καρκίνωμα, θυλακιώδες καρκίνωμα, ακόμη και στο μυελοειδές καρκίνωμα)
Το βασικό ερώτημα στο οποίο καλείται να απαντήσει ο κλινικός γιατρός είναι η διάκριση της νεοπλασματικής από την μη νεοπλασματική βλάβη του θυρεοειδούς όταν στην FNA περιγράφεται η παρουσία κυττάρων Hürthle.